Simone de Beauvoir over #MeToo

Door Sacha Hilhorst en Michiel Zonneveld (met dank aan Karen Vintges)

Simone de Beauvoir is de grondlegster van het moderne feminisme. 32 jaar na haar dood is ze terug, voor haar eerste posthume interview. Ter gelegenheid van de Internationale Vrouwendag vragen we de auteur van De Tweede Sekse (1949) naar de #MeToo -beweging en de stand van het hedendaags feminisme.

Bent u niet te optimistisch geweest in De Tweede Sekse? U eindigde met de hoop dat mannen en vrouwen een gelijkwaardig broederschap zouden ontwikkelen. De onthullingen van #MeToo suggereren dat er weinig is veranderd.

“Hoop en optimisme zijn twee heel verschillende dingen. In mijn boek gaat het juist over de diepgewortelde patronen waaraan vrouwen en trouwens ook mannen zich moeten ontworstelen. En over hoe moeilijk dat is! Seksepatronen liggen verankerd in verhalen, tradities, religieuze voorschriften, instituties, in alle aspecten van onze samenleving. De man poneerde zichzelf als soeverein subject, als mens, en de vrouw als zijn tegenhanger, De Ander. Zij was een object dat hem ten dienste stond en waarover hij kon beschikken. Hegel beschreef al dat wij als mensen herkend moeten worden door een ander mens, een ander bewustzijn, om volledig te bestaan. Welnu, de man gunt de vrouw doorgaans enkel genoeg bewustzijn om hem te spiegelen en niet om zelf ook een volledig mens te zijn. De bottom line blijft dat de vrouw op deze manier slechts object is, terwijl de man subject mag zijn.

Als je je dat realiseert is wat nu door #metoo naar buiten komt niet verwonderlijk. Het maakt duidelijk hoe vaak vrouwen nog worden geacht te capituleren voor mannen. Eventueel door brute kracht of manipulatie.”

U bent dus pessimistisch?

“Ik heb nooit de illusie gehad dat je een geschiedenis van vele duizenden jaren in een decennium, of zelfs in een eeuw kan omkeren. We zijn nu zeker verder gekomen. De #MeToo campagne laat zien hoe mannen nog steeds over vrouwen denken te kunnen beschikken, maar ook dat vrouwen als ‘subject’ opstaan. Zo zie je nu voor het eerst dat vrouwen in de wereld van de film en media solidair met elkaar zijn, elkaar steunen, voor elkaar opkomen. En dat in Hollywood! De plek waar de mythe van wat een vrouw moet zijn, eindeloos wordt gereproduceerd. Mooi, sexy, volgzaam, het object van verlangen voor het mannelijke subject. De #MeToo-beweging laat zien dat vrouwen zich daar niet meer in schikken.”

Een aantal van uw kennissen, Franse actrices zoals Brigitte Bardot en Catherine Deneuve, zijn alles behalve enthousiast over #MeToo.

“Ja, wij Fransen hebben het niet op puritanisme (lacht). Zij vrezen een heksenjacht. Dat vervelende dates of slechte seks opeens als misdrijven worden aangemerkt. Maar iets hoeft geen misdrijf te zijn om het als noemenswaardig te mogen betitelen. De schrijver Julien Brenda beschreef de daad der voortplanting als het in bezit nemen van een man door de vrouw. Dat klinkt alsof het om een militaire operatie gaat. Mannen hebben het daarom veel vaker dan vrouwen over ‘veroveringen’, vrouwen die worden ‘belegerd’ en uiteindelijk ‘capituleren’.Veel mannen bekommeren er zich niet om of vrouwen daadwerkelijk het bed met hen willen delen, of het enkel toestaan. Dat is geen misdaad, wel een misstand.

Zijn die rolpatronen echt zo hardnekkig? Zelfs Harvey Weinstein, met wie de hele zaak begon, heeft feministische films zoals Kill Bill geproduceerd en gefinancierd.

“Kill Bill is een bloedige wraakfantasie met een vrouw in de hoofdrol. Hoofdrolspeelster Uma Thurman heeft zich in de #MeToo-discussie duidelijk uitgesproken. Je zou kunnen zeggen dat de film het verhaal van Weinsteins ondergang vertelt. Maar is het een feministische film? Misschien is het probleem dat de rollen worden omgedraaid. De vrouwelijke hoofdpersoon doet precies hetzelfde als de mannelijke hoofdpersoon in bijvoorbeeld de Japanse Samoeraifilms. Ik voel hetzelfde ongemak bij de Lara Croft-films, of afgelopen jaar bij Wonder Woman. Die vrouwen zijn niet meer dan een man met opgeplakte borsten. Je merkt toch hoe sterk de ideeën, verhalen en door mannen bedachte fantasieën zijn.”

Als de patronen zo hardnekkig zijn, waarom voelen veel mannen zich dan zo bedreigd dat ze op Trump of andere macho-politici stemmen?

“Mannen voelen dat ze wel degelijk iets te verliezen hebben. Privileges opgeven valt hen zwaar. De overwinning van Trump is daarom uitgelegd als een tegenreactie van vooral het witte mannelijke electoraat, die de sociale en economische veranderingen niet meer kunnen bijbenen. Maar misschien is deze analyse te gemakkelijk. Want waar staat Hillary Clinton voor? Is het niet iemand die excelleert in een systeem waarin zo veel mensen verliezers zijn? Iemand die binnen de lijntjes blijft, die de regels oplegt die door mannen bedacht zijn, . Omdat mannen de regels hebben geschapen weten zij dat je die kunt veranderen. Het gaat er uiteindelijk niet om dat vrouwen excelleren binnen dit systeem, het gaat er om dat het systeem verandert.”

(Dit is de eerste bijdrage van het Dode Denkers Project, waarin dode denkers hun licht over actuele kwesties laten schijnen. Met heel veel dank aan Karen Vintges die met ons in de huid van Simone de Beauvoir kroop)